dinsdag 15 december 2009

In gesprek met Hugo Bos over wat de bijbel over Maria leert (I)


Ik waardeer Hugo Bos, een ex-vrijgemaakte broeder die met zijn gezin bezig is Rooms Katholiek te worden. Hij heeft een blog met erg veel goed informatie over zijn eigen koers richting Rome. In 2010 zal hij met zijn gezin 'de Tiber overzwemmen'. Op zijn blog heeft Hugo een lijst met bijbelteksten met kort commentaar waarmee hij aangeeft hoe dat op Maria en de Roomse leer over Maria slaat. Ik geef zijn teksten weer, en plaats daarbij mijn kanttekeningen. Ik zal dat kort houden. En omdat hij nogal veel teksten en gedachten op zijn blog heeft over dit thema, zal ik het in een delen behandelen.

Gen. 3:
15 En Ik zal vijandschap zetten tussen u en de vrouw, en tussen uw zaad en haar zaad; dit zal u de kop vermorzelen en gij zult het de hiel vermorzelen.
God zet vijandschap tussen “u” (Satan) en de vrouw (Maria). In Openbaringen 12 zie je de vervulling hiervan. In vers 13 staat dat de draak (Satan) krijg voert tegen de vrouw (Maria) en daarna (zie vers 17) tegen haar zaad die de geboden van God bewaren (de gelovigen). De Bijbel begint en eindigt dus met de Satan die strijd voert tegen de vrouw en haar zaad.
Ik denk niet dat we bij Genesis 3:15 aan Maria hoeven te denken; het gaat in de eerste plaats over Eva. Wel is waar dat vanaf Justinus de Martelaar en Irenaeus Maria als tegenbeeld van Eva werd gezien. Openbaring 12, gaat dat over Maria? Ik vind dat bijbelboek te vol symbooltaal om zonder diepgaande studie van dat hele boek te constateren dat dit over Maria gaat. Maar: stel dat beide teksten wel over Maria gaan, dan leren we - en dat geloof ik van harte - dat het gelovige woord van Maria ('ik ben uw dienstmaagd, mij geschiedde naar uw wil') een cruciale rol in de heilsgeschiedenis speelde. Dat is niet specifiek een 'Roomse' opvatting. Dat geloven ook de Oosterse kerken, en ook de Protestanten.

Luc. 1:
42 En riep uit met een grote stem, en zeide: Gezegend zijt gij onder de vrouwen, en gezegend is de vrucht uws buiks! 43 En van waar komt mij dit, dat de moeder mijns Heeren tot mij komt?
Gezegend zijt gij onder de vrouwen betekent: gij zijt de meest gezegende onder alle vrouwen. Het wordt in het Grieks echter niet zo uitgedrukt omdat een overtreffende trap in het Grieks niet bestaat.
Dat is een eigenaardig argument. Zo bewijs je niks lijkt me. Hebben we dus elke keer als in de bijbel staat: gezegend zijt gij, daarbij te denken: eigenlijk betekent dit: 'meest gezegend zijt gij'. Maar zelfs als dat in dit geval waar zou zijn - dan nog zal geen Protestant het hiermee oneens zijn. Maria was de moeder van de Heer, was er ooit een vrouw die zo'n voorname rol speelde in het Koninkrijk van God? Dat veel protestanten vanwege Roomse excessen tav Maria haar helaas hebben doodgezwegen, moet ons niet doen concluderen dat alles wat de Bijbel terecht over Maria's voorname rol zegt, ons in de richting van Rome dringt.

Luc. 1:
48 Omdat Hij de nederheid Zijner dienstmaagd heeft aangezien; want zie, van nu aan zullen mij zalig spreken al de geslachten.
De Protestanten spreken Maria niet zalig, maar Katholieken spreken haar zalig wanneer ze de Rozenkrans bidden: “Wees gegroet Maria, vol van genade, gij zijt de gezegende onder de vrouwen …”
Het Griekse woord voor 'zalig' is makarios. Een veel gebruikt woord in het Nieuwe Testament. Hetzelfde woord, echt niks anders, als het woord 'zalig' in de zaligsprekingen van Mat 5. Ik, als protestant :-) spreekt Maria zalig, wat een gelukkig meisje was dat, want ze was enorm gezegd door God!

Luc: 2
35 (En ook een zwaard zal door uw eigen ziel gaan) opdat de gedachten uit vele harten geopenbaard worden.
Maria heeft op bijzondere wijze deel aan Christus lijden, zoals wij ook deel hebben aan het lijden van Christus (1 Pet. 4: 13).
Inderdaad. En? Mij leert dit niets nieuws over de rol of positie van Maria.

Joh. 2 en 19:
4 Jezus zeide tot haar: Vrouw, wat heb Ik met u te doen? Mijn ure is nog niet gekomen.
26 Jezus nu, ziende Zijn moeder, en den discipel, dien Hij liefhad, daarbij staande, zeide tot Zijn moeder: Vrouw, zie, uw zoon.
Jezus spreekt zijn moeder niet aan als moeder of als Maria o.i.d., maar Hij noemt haar bij de naam die ook in Gen. 3: 15 genoemd wordt “vrouw/γυνή”. Eva is de moeder van de Oude bedeling, zoals Maria de moeder is van de Nieuwe bedeling, en het zaad van deze vrouw zal de kop van de slang vermorzelen.
Maar of Jezus Maria 'vrouw' noemde om te refereren aan Gen 3:15? Wie dat wil zien, ziet het. Ik denk eerder dat hij een beleefde aanspreekvorm gebruikte, om zijn respect voor zijn moeder te tonen. Dit is een middenoosterse tekst, geen moderne westeuropese.

Ef. 1:
1 Paulus, een apostel van Jezus Christus, door den wil van God, aan de heiligen, die te Éfeze zijn, en gelovigen in Christus Jezus:
De gelovigen worden heiligen genoemd, zo is Maria ook heilig, ja de heiligste van allen, omdat ze “vol van genade is”.
Ja Maria is ook heilig. Maar de heiligste van allen? En oei, vol van genade... het moest er van komen... Dat woord gebruikte de engel tegen Maria. Dit zegt de engel: κεχαριτωμενη. Dat betekent: gij die volledig genade hebt ontvangen. Als het echt 'vol van genade' moest betekenen, dan had de engel vast wel plenos charitos gebruikt wat letterlijk vol genade betekent. Dat werd voor Jezus gebruikt in Joh 1:14. Maar evengoed voor Stephanus toen die werd gestenigd (Han 6:8). Voor Maria wordt die term niet gebruikt, maar als we dat graag willen lezen in Luk 1:28, dan moeten we op zijn minst vaststellen, dat de term niet meer betekende dan wat het ook betekende in het geval van de martelaar Stephanus. En we hebben om hem geen Stephanologie getheologiseerd.

5 opmerkingen:

Hugo Bos zei

Beste Jos,
Dank voor je reactie op de Bijbelteksten die ik citeerde. Hierbij een korte reactie op wat jij schrijft. De tekst uit Gen. 3 en Open. 12 is toch essentieel, wanneer wij het zaad van de vrouw genoemd worden, dan kun je toch concluderen dat zij onze moeder is, we hebben een Vader, en zijn Zijn zaad, en een moeder.In Gen. 3 had ook kunnen staan dat er vijandschap zal komen tussen de slang en het zaad van de man Adam), wat verwijst naar de tweede Adam (=Christus), maar opvallend genoeg staat dat er niet.
Wat Luc. 1 betreft: het feit dat Maria meest gezegd is zit ook in het feit dat zij gezegend is 'onder alle vrouwen'. Zalig worden inderdaad ook de zachtmoedigen genoemd etc., het is bij Maria een verbijzondering van wat bij alle gelovigen het geval is, net als haar heiligheid niet perse anders is, maar overvloediger en rijker.

Unknown zei

Tav Gen 3 - is Maria dan de vrouw? Dat is je absolute aanname. Daar moet je een beetje voorzichtig mee zijn, want je ziet dit dacht ik nergens in de bijbel bevestigd. Gaat het niet over Eva, en in haar gevolg, alle vrouwen?

Onze Moeder. Ook dat is taal die het Nieuwe Testament en de kerk van de eerste twee eeuwne niet gebruikte. Dat is toch vreemd als Maria zo belangrijk is voor ons? Bovendien, ik meen dat de Hebreeenbrief zegt dat het hemelse jeruzalem, de kerk, onze moeder is.

Let wel, ik ben van mening dat protestanten, vaak nogal reactief, Maria teveel hebben genegeerd. Ze verdient onze eer en dankbaarheid en bewondering, want ze is van cruciaal voor onze verlossing gebleken. Maar om buitenbijbels (of zo je wilt vaag-bijbels) concept op concept te stapelen over Maria - zoals in de latere middeleeuwen en daarna gebeurde, nee, dat gaat mij te ver.

Hugo Bos zei

Beste Jos,
Voor Openbaringen 12 kan ik geen andere verklaring vinden dan dat het daar gaat over Maria. Wat Gen. 3 betreft gaat het natuurlijk ook over Eva, en in haar over alle mensen die uit haar voortkomen. Maar er is ook een tweede Eva, zoals de Schrift ook spreekt over de tweede Adam. Een eerste ark en de ark van het Nieuwe Verbond. Openb. 12 gaat over dezelfde vijandschap waar Gen. 3: 15 ook over spreekt, vijandschap van de duivel/de draak tegen de vrouw en haar Zoon.

Unknown zei

De bijbel spreekt wel over een tweede Adam - maar een tweede Eva? Ik vind het niet vreemd dat de gedachte bij de theologen van de oude kerk opkwam, maar 1) het is een buitenbijbelse gedachte en 2) het lijkt me onlogisch. Adam en Eva waren man en vrouw (echtpaar) en dat zijn Jezus en Maria toch niet? 3) het staat haaks op de zeer expliciete bijbelse dogma dat er maar 1 middelaar is, tussen God en mensen de mens (Adam) Jezus Christus.

Hugo Bos zei

Maria wordt door Katholieken ook bruid van God de Heilige Geest genoemd, ik weet niet exact waarom, maar is in lijn met jou punt over Adam en Eva die met elkaar getrouwd waren.
Verder was er maar een Middelaar, maar dat doet er niets aan af dat wij iets van dat middelaarschap weerspiegelen, zoals Mozes en vele anderen in de Schrift.
De Bijbel is een eenheid en er is een prachtige samenhang tussen de verschillende Bijbelboeken. Ik wil een lijn trekken tussen Genesis, Mattheus en Openbaringen, het eerste, ‘middelste’ en laatste Bijbelboek. In Genesis is Eva, de eerste vrouw, geboren uit een man, zonder tussenkomst van een vrouw. Bij de zondeval is zij degene die ingaat op de influistering van de duivel, en de eerste Adam volgt haar in de zonde na. Dan geeft God genadig de moederbelofte, “En Ik zal vijandschap zetten tussen u en tussen deze vrouw, en tussen uw zaad en tussen haar zaad; datzelve zal u den kop vermorzelen, en gij zult het de verzenen vermorzelen” (Gen. 3: 15). De tweede Adam, dat is Christus, is uit een vrouw geboren zonder tussenkomst van een man, net omgekeerd als in Genesis 1-3. De tweede Eva heeft niet tot zonde verleid, zoals de eerste Eva, maar heeft de Messias mogen voortbrengen, zij was vol van genade (Luc. 1: 28) en zij is de Moeder van God (Luc. 1: 43). In Openbaringen 12 is opnieuw een vrouw die een belangrijke rol speelt, een vrouw die bekleed was met de zon; en de maan was onder haar voeten, en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren (Open. 12: 1), ze wordt getoont als een koningin. Deze vrouw baart een kind, “een mannelijken zoon, die al de heidenen zou hoeden met een ijzeren roede”(Open. 12: 5), dat kind is de Christus, de vrouw die hier getekend werd is dus Maria, die met heerlijkheid bekleed is. De Draak in Openbaring 12 , een beeld voor de duivel, strijd tegen het zaad van deze vrouw, dat zijn degenen “die de geboden Gods bewaren, en de getuigenis van Jezus Christus hebben” (Open. 12: 17). Wanneer wij nu zaad van deze vrouw genoemd worden, is zij dus onze moeder, en wij haar kinderen. Toch is en blijft Maria ook ‘gewoon’ mens die net als wij door God verlost is van de zonde, zij is alleen genadig bewaard voor het doen van Zonde, zij is op dezelfde wijze als wij verlost, alleen eerder, zo is zij in heel haar leven gehoorzaam en leeft vanuit de belijdenis “mij geschiede naar uw woord” (Luc. 1: 38).